مشاوره حقوقی با وکیل در خصوص جرم محاربه از آنجا اهمیت دارد که این جرم یکی از جرائم علیه امنیت داخلی ایران محسوب شده و در ماده  279 قانون مجازات اسلامی مورد تعریف قرار گرفته است و ما سعی داریم در این مقاله به تعریف جامع جرم محاربه در حقوق کیفری ایران بپردازیم:

محاربه چیست و چگونه ثابت می شود؟

در پاسخ به این سوال که محاربه چیست و چگونه ثابت می شود می بایست گفت جرم محاربه فی الرض مستلزم تحقق و اثبات عناصر قانونی، مادی و معنوی جرم محاربه می باشد و نبودن هر یک از عانصر 3 گانه لازم برای مجازات محارب باعث برائت متهم یا انتساب جرمی دیگر به وی می گردد.

عنصر قانونی جرم محاربه

به موجب ماده 279 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 عنصر قانونی جرم محاربه عبارت است از استفاده از اسلحه با قصد کشتن، سرقت مال، وارد شدن به حریم ناموس و یا ترساندن مردم به طوری که امنیت جامعه و محیط سلب شود و محارب کسی است که اعمال فوق شامل دست به اسلحه بردن به قصد جان،مال،ناموس یا ترساندن + سلب امنیت جامعه و محیط را انجام دهد.

عنصر قانونی جرم محاربه بر اساس توضیح و تفسیری که از ریشه این جرم در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بدست می اید به شرح ذیل است:

بر اساس ماده 12 قانون مجازات اسلامی حکم به مجازات باید از طریق دادگاه صالح و بر مبنای قانون باشد.

محاربه در قرآن و سوره مائده

در آیه 33 سوره مائده کسانی که با خدا و رسولش جنگ کنند و در زمین فساد ایجاد کنند محارب معرفی می شوند.

شروط محاربه در آیه 33 سوره مائده

حرب از ریشه مقاتله وجنگ و درگیری با خدا و رسول و حکومت اسلامی است.

تلاش جهت ایجاد فساد در زمین و سلب امنیت و ایجاد رعب و وحشت عامه است.

محاربه در تحریر الوسیله

تعریف و شرایط محاربه در فصل هفتم کتاب تحریر الوسیله امام خمینی به عنوان یکی از ریشه های مجازات محاربه در قانون مجازات جدید محسوب میگردد.

جمله من سل سیفه  در فقه اسلامی به معنی این است که هر کس اسلحه بکشد و تمام مردم معبر یا راه و جاده را بترساند و از جامعه سلب امنیت نماید نیز حاکی عنصر معنوی جرم محاربه می باشد.

استدلال امام علی علیه السلام برا مقابله با اصحاب جمل را اینجا ببینید.

عنصر قانونی محاربه وتفاوت آن با جرم بغی یا باغی

بر اساس عنصر قانونی محاربه و تفاوت جرم محاربه با بغی به این نتیجه می رسیم که جرم محاربه تعریف و ریشه فقهی داشته و می بایست قصد ذکر شده در قانون اعمال گردد که همان دست به سلاح بردن و ایجاد رعب و وحشت در بین عامه مردم جامعه و سلب امنیت محیط است و متقابلا جرم بغی یا باغی جنبه سیاست حاکم جامعه را دارد و بر خلاف جرم محاربه که ریشه فقهی دارد قانون عمومی محدودیت های سیاسی را وضع و جرایم ضد امنیت داخلی و خارجی از جمله بغی را مورد تعریف قرار داده است و بغی یا باغی شاید به ظاهر و در ادعا به عنوان دفاع از حقوق و آزادی ها صورت بگیرد ولی با انگیزه مخالفت با سیاست های حاکم بر جامعه مورد جرم انگاری قرار گرفته است.

در بغی می بایست رفتار مجرمانه به صورت  مشارکتی و گروهی صورت بگیرد که انجام دهندگان با عنوان فقهی غیه یا گروه سرکش مورد تعریف قرار میگیرند ولی در محاربه دست به اسلحه شدن به قصد ایجاد رعب و هراس بین مردم و سلب امنیت مردم مهم و ضروری است.

عنصر قانونی بغی در قانون

طبق قانون عنصر قانونی بغی یا باغی در ماده 287 قانون مجازات اسلامی 1392 مورد تعریف و قانونگذاری ایران قرار گرفته است.

عنصر مادی جرم محاربه

در اثبات عنصر مادی جرم محاربه می بایست به استفاده محارب از اسلحه سرد یا گرم اشاره مستقیم نمود چرا که ملاک مجرمیت متهم در عنصر مادی جرم محاربه دست به اسلحه شدن می باشد و تفاوتی بین سلاح سرد و گرم نیست بلکه استفاده از به شکل رفتار مثبت مادی از سلاح (اسلحه گرم مثل کلاشینکف یا هفت تیر یا اسلحه سرد مثل چاقو یا قمه ) به همراه قصد ایجاد رعب و وحشت و سلب امنیت مردم عنصر مادی جرم محاربه می باشد.

راهزنی و محاربه

در سرقت مسلحانه و قطاع الطریق یا راهزنی از مردم در شهر ها و جاده ها در صورتی که این رفتار موجب سلب امنیت مردم یا جاده شود رفتار سارق محاربه محسوب می گردد.

عنصر معنوی یا روانی جرم محاربه

در جهت بررسی عنصر معنوی یا روانی جرم محاربه با ماده 144 ،217 و 218 قانون مجازات اسلامی سر و کار خواهیم داشت چرا که:

• بر اساس ماده 144 قانون مجازات اسلامی در تحقق جرایم عمدی علاوه بر علم مرتکب باید قصد مرتکب در ارتکاب فعل مجرمانه احراز گردد.
• بر اساس ماده 217 قانون مجازات اسلامی در جرایم موجب حد مثل محاربه مرتکب جرم در صورتی مسئول است که علاوه بر علم، قصد و شرایط مسئولیت کیفری بر حرمت شرعی رفتار ارتکابی نیز آگاه باشد و مقدمه اثبات محاربه احراز قصد و نیت متهم در ایجاد رعب و وحشت و ترساندن مردم و سلب امنیت می باشد.
• بر اساس ماده 218 قانون مجازات اسلامی در اتهام محاربه، دادگاه می بایست در خصوص علم و قصد مرتکب جرم تحقیق نماید.

ایجاد وحشت و ترس و سلب امنیت ملاک عنصر معنوی جرم محاربه است و صرف اسلحه کشیدن یا صرف استفاده از اسلحه بدون قصد ایجاد وحشت و سلب امنیت محاربه نمی باشد و نزاع شخصی بین دو نفر یا بیشتر که قصد افراد ترس مردم و یا سلب امنیت نباشد دارای عنوان مجرمانه دیگری می باشد.

 دفاع قانونی در جرم محاربه

برای وجود شرایط دفاع قانونی در اتهام جرم محاربه، مرجع قضائی می بایست نقش هر یک از متهمین پرونده و دلایل اتهام را مشخص و به متهم تفهیم نماید و نسبت به دست به اسلحه بردن و احراز قصد سلب امنیت و ایجاد وحشت مردم و علم به حرمت شرعی موضوع می بایست تحقیقات جامع صورت بگیرد و دلایل اتهام و گزارشات مربوط به سلب امنیت می بایست در پرونده منعکس شود.

نحوه رفتار متهم در عالم واقع یا همان عنصر مادی جرم محاربه که دست به اسلحه بردن است می بایست اثبات شود.

تشریفات قانون آئین دادرسی کیفری در جرم محاربه

حضور وکیل هنگام تفهیم اتهام محاربه

محاربه از جرائمی است که دارای مجازات سلب حیات است و بر اساس ماده 302 قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392 رسیدگی به این جرم در دادگاه کیفری یک استان و با رعایت تشریفات قانون آئین دادرسی کیفری صورت میگیرد و بر اساس ماده 48 قانون آئین دادرسی کیفری متهم از زمان تحت نظر قرار گرفتن می تواند تقاضای وکیل نماید و در صورتی که متهم وکیل نداشته باشد تعیین وکیل تسخیری برای او و ایجاد نقش وکیل در فرایند رسیدگی کیفری الزامی است.

 الزامی بودن تشکیل پرونده شخصیت

بر اساس ماده 203 قانون آیین دادرسی کیفری در جرائمی که مجازات قانونی انها سلب حیات، قطع عضو، حبس ابد یا تعزیر از درجه 4 به بالاتر است ،بازپرس در حین انجام تحقیقات برای متهم پرونده شخصیت تشکیل می دهد.

دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت متهم مورخ 26/06/1398

رعایت حقوق قانونی در جرم محاربه

رعایت حقوق شهروندی متهم، رعایت دادرسی عادلانه، تنظیم گزارش جامع و مبسوط نسبت به اتهام و جریان پرونده و الزامی بودن حضور دادستان در قرائت کیفرخواست از موارد لازم قانونی در رسیدگی به جرم محاربه می باشد و نقض هر یک از اصول قانونی باعث خدشه دار شدن پرونده محاربه خواهد شد.