در این مقاله سعی داریم به تعریف جعل در فرایند های دادرسی، قصد تقلب در جعل، جعل کارت شناسایی، جعل گواهی پزشکی، شرکت جعلی در آزمون و امتحانات، بررسی مفهوم جعل مفادی، جعل سند رسمی توسط سردفتر اسناد رسمی بپردازیم.

جعل چیست؟

در پاسخ به این سوال که جعل چیست باید بگوییم جعل رفتاری است که برخلاف حقیقت باشد.

جعل یا دگرگون کردن ساختن چیزی برخلاف حقیقت ، سند ، مهر ، امضاء یا تاریخ به‌ قصد تقلب یا به کار بردن مهر یا امضا دیگری بدون اجازه صاحب آن می­ باشد .

در حقوق کیفری ایران جعل تعریف نشده است و از آنجایی‌ که برای انتساب جرم به رفتارهای متهم به جعل یا استفاده از سند مجعول می‌بایست عنصر روانی مجرم را ثابت نمود وجود کلمات به‌ قصد تقلب یا بدون اجازه را قانون‌گذار ایران به عنوان عنصر معنوی ارتکاب جرم جعل آورده است که اشخاص بدون اجازه یا به قصد تقلب باعث خدشه به حقوق افراد شده اند .

قصد تقلب در جعل

در صورتی جعل، جرم تلقی می­گردد که به قصد تقلب صورت بگیرد تقلب رفتاری است که برخلاف حقیقت صورت بگیرد و آن را دگرگون نماید و عنصر روانی جعل ، قصد تقلب در جعل می­باشد .

در حقوق ایران جعل در صورتی محقق می­گردد که به قصد تقلب صورت بگیرد. تقلب واژه‌ای عام بوده که نسبت به چیزهای مختلفی ممکن است اتفاق بیافتد ، مثلاً نسبت به قانون که به معنی به‌کارگیری صحیح و قانونی برای رسیدن به اهداف و نتایج غیرقانونی که به ‌قصد ضرر به دیگران یا به سبب منفعت خویش صورت می­گیرد .

ازآنجایی‌که تقلب واژه‌ای عام بوده که ممکن است نسبت به چیزهای مختلفی مثل تقلب نسبت به اصول حقوقی ، تقلب نسبت به قرارداد خصوصی و… منتسب شود  برخی حقوقدان­ ها نظر داده‌اند که در جعل می‌بایست حتماً به دیگری ضرر وارد شود و این در حالی است که در جعل با  قصد تقلب به خودی خود ، ضرر به دیگری حداقل به صورت بالقوه وجود خواهد داشت .

انواع جعل

جعل و استفاده از سند مجعول دارای انواع متفاوتی است که بر اساس رفتارهایی در دگرگون کردن به قصد تقلب صورت میگیرد و در ذیل برخی از آنها مورد بررسی قرار می گیرد.

جعل و عکس­برداری از کارت شناسایی

مطابق ماده 537 قانون مجازات اسلامی ، عکس کارت شناسایی ، اوراق هویت شخصی و مدارک دولتی و عمومی در صورتی که با اصل اشتباه شود می­بایست با مهر یا علامتی رونوشت یا عکس بودن کارت مشخص گردد و الا تهیه عکس کارت شناسایی جعل محسوب می­گردد .

جعل گواهی پزشکی بر­خلاف واقع

مطابق ماده ۵۳۹ قانون مجازات اسلامی هرگاه پزشک ، گواهی یا تصدیق نامه بر خلاف واقع و به جهت معافیت از خدمت نظام وظیفه یا ادارات رسمی یا جهت تقدیم به مرجع قضائی بدهد مرتکب جعل یا قلب حقیقت در گواهی پزشکی بر خلاف واقع شده است .

جعل از طریق شرکت به جای داوطلب اصلی آزمون

مطابق ماده ۵۴۱ قانون مجازات اسلامی هر کس به جای داوطلب اصلی آزمون در جلسه امتحان شرکت نماید مرتکب جعل از طریق شرکت به جای داوطلب اصلی آزمون شده و مورد مجازات قانون­گذار قرار می­گیرد .

جعل مفادی

فلاسفه علت و معلول این سوال را مورد بررسی قرار داده اند که چه چیزی  اصل وجودی اش برخلاف حقیقت است و قانون‌گذار ایران ، هدف رفتاری که در راستای قلب حقیقت باشد و با قصد تقلب صورت پذیرد را جرم دانسته و در بیان مجازات آن اعلام نموده که رفتاری که خلاف حقیقت می‌باشد ممکن است به اعتبار مقام فرد مقابل باشد. و یا این رفتار  به صورت جعل مفادی و به‌منظور القا امری غیر­حقیقی صورت بگیرد و یا کسی که وظیفه نوشتن مطلبی را دارد از نوشتن امتناع یا بر خلاف واقع بنویسد.

جعل مفادی در ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی مورد تعریف واقع شده ، جعل مفادی است که بر اساس آن مرتکب جعل برای دریافت تائید نسبت به امر غیر­حقیقی  مبادرت به تغییر مضمون گفته یا نوشته و یا قلب حقیقت  می­نماید مثل اینکه امر باطلی را صحیح و یا امر صحیحی را باطل می­نماید.

جاعل مفادی بر حسب وظیفه ای که دارد و در راستای قصد تقلب خود امر اجرای وظیفه خود با تزویر ،کلمه‌ای را الحاق یا در اجرا وظیفه خود اسامی اشخاص را تغییر می دهد . هرکس که کارمند نبوده و چنین وظیفه‌ای نداشته ولی این رفتار را انجام دهد مجازات می‌شود و قانونگذار ایران اعلام می دارد هر یک از کارمندان که در تحریر نوشته‌ها و قراردادهای مرتبط با وظیفه، مرتکب جعل و تزویر (قلب حقیقت) شوند مثلاً موضوع را تغییر دهد یا مضمون را تغییر دهند ، یا گفته مقام یا افراد را تحریف کنند. یا امر باطلی را صحیح جلوه دهند یا امر صحیحی را باطل جلوه دهند یا چیزی که با آن اقرار نشده اقرار شده جلوه دهند جاعل مفادی محسوب می گردند.

جعل سند رسمی توسط مسئول دفتر اسناد رسمی

یکی از جعل های صورت گرفته در ایران صدور اسناد رسمی جعلی می باشد که در آن اشخاص با هویت شخصی دیگر مبادرت به امضای الکترونیک اسناد رسمی می نمایند و از آنجا که صدور اسناد به صورت امضای الکترونیک است در صورت ثبت اثر انگشت الکترونیک سیستم مبادرت به اعلام خطا می نماید و چنانچه سردفتر اسنادرسمی بر اساس قدرتی که سیستم به وی اعطا نموده که به صورت دستی هویت اشخاص را تایید نماید و بر خلاف حقیقت یا بر اساس فریب کلاهبرداران مبادرت به تایید اثر انگشت الکترونیک نماید نهایتا سندی که صادر می شود جعلی است.

جعل سند رسمی بر اساس ماده 50 قانون ثبت

 هر گاه مسئول دفتر در هویت متعاملین یا طرفی که تعهد می‌کند تردید داشته باشد باید دو نفر از اشخاص معروف و معتمد حضوراً هویت‌آنان را تصدیق نموده و مسئول دفتر مراتب را در دفتر ثبت و به امضای شهود رسانیده و این اسناد را قید نماید .

جعل سند رسمی بر اساس ماده 100 قانون ثبت

 هر یک از مستخدمین و اجزاء ثبت اسناد و املاک و صاحبان دفاتر رسمی عامداً یکی از جرم­های ذیل را مرتکب شود جاعل در اسناد ‌رسمی محسوب و به مجازاتی که برای جعل و تزویر اسناد رسمی مقرر است محکوم خواهد شد .

• ‌اولاً – اسناد مجعوله یا مزوره را ثبت کند.
• ‌ثانیاً – سندی را بدون حضور اشخاصی که مطابق قانون باید حضور داشته باشند ثبت نماید.
• ‌ثالثاً – سندی را به اسم کسانی که آن معامله را نکرده‌اند ثبت کند.
• ‌رابعاً – تاریخ سند یا ثبت سندی را مقدم یا مؤخر در دفتر ثبت کند.
• خامساً – تمام یا قسمتی از دفاتر ثبت را معدوم یا مکتوم کند یا ورقی از آن دفاتر را بکشد. یا به وسایل متقلبانه دیگر ثبت سندی را از اعتبار و‌استفاده بیندازد.
• ‌سادساً – اسناد انتقالی را با علم به عدم مالکیت انتقال دهنده ثبت کند.
• ‌سابعاً – سندی را که به طور وضوح سندیت نداشته و یا از سندیت افتاده ثبت کند.

مشاهده نتایج پرونده های موفق در رابطه با جعل