آشنایی با شهر مشهد

مشهد کلان‌شهری در شمال شرقی کشور جمهوری اسلامی ایران و مرکز استان خراسان رضوی می‌باشد این شهر در زمان سلسله افشاریان پایتخت ایران بوده است؛ مشهد دومین شهر ایران محسوب می‌شود و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ ‌بر سه میلیون نفر جمعیت داشته و دومین شهر پر جمعیت ایران و نود و پنجمین شهر پرجمعیت در کل جهان محسوب می‌شود.

شهر مشهد به‌واسطه داشتن حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام هرساله پذیرای مسافران زیادی می‌باشد. در شهر مشهد علاوه بر حرم امام رضا علیه‌السلام، آرامگاه فردوسی، آرامگاه نادرشاه، موزه مردم‌شناسی مشهد و بنای تاریخی داروغه مشهد را دارا می‌باشد.

مشهد در بخش مرکزی استان خراسان رضوی و در کشور ایران قرار دارد و نام‌های قبلی مشهد توس و سناباد بوده و در سال ۱۲۹۷ هجری شمسی و به فرمان کد ۴۵ وزارت کشور ایران به‌عنوان شهر محسوب شده است.

پیش‌شماره تلفن ثابت شهر مشهد بعد از شماره ۰۰۹۸ که کد کشور ایران می‌باشد شماره ۰۵۱ هست. محصولات و ره‌آورد شهر مشهد شامل عطر، زعفران، خشکبار، زرشک، قالی‌بافی، مهر و تسبیح و فرهنگ این شهر می‌باشد. شهر مشهد در حوزه رودخانه کشف رود و در دشت مشهد و بین کوه های هزار مسجد و بینالود واقع شده است.

مشهد دارای سیزده منطقه شهرداری بوده که شهردار آن توسط اعضای پانزده‌گانه شورای اسلامی شهر مشهد انتخاب می‌شوند؛ سید عبدالله ارجاعی شیرازی شهردار حال حاضر شهر مشهد می‌باشد.

شهر مشهد دارای یک فرودگاه با پروازهای داخلی به ایران و خارجی به کشورهای دیگر می‌باشد همچنین مشهد دارای ایستگاه راه‌آهن و پایانه مسافربری بوده و اقتصاد شهر مشهد بر پایه گردشگری ناشی از زیارت حرم امام رضا علیه‌السلام و وجود مراکز تجاری و صنعتی و امکانات پزشکی قابل‌توجه می‌باشد.

اکثر مردم مشهد به زبان فارسی صحبت می‌کنند. مشهد به معنی شهود و از کلمه شهادت به وجود آمده است اما نام اصلی آن توس یا طوس بوده و پس از شهادت و امام رضا علیه‌السلام توسط مأمون خلیفه عباسی در سال ۲۰۳ هجری قمری به نام مشهد تغییر یافته است و از مشهد به قبله هفتم هم نام برده می‌شود.

شهر مشهد ازلحاظ رشد علمی در شاخه علوم انسانی و آمادگی در پرورش حقوق‌دان و وکیل دارای منابع زیادی می‌باشد دانش آموزان علوم انسانی در شهر مشهد در مدارسی ازجمله دبیرستان‌ها و مراکز پیش‌دانشگاهی مشهد به شرح ذیل در حال تحصیل در مقاطع دوره دوم دبیرستان و پیش‌دانشگاهی می‌باشند.

معرفی مناطق شهری مشهد و بررسی آنها

منطقه یک شهرداری مشهد

منطقه یک مشهد با وسعتی معادل 1479 هکتارتشکیل شده است. این منطقه به لحاظ مرکزیت شهری از نظر تجاری ،‌اداری ،‌جمعیت و ترافیک بیش از اندازه ای را در خود جای داده ،این شهرداری در سال 1363تآسیس گردیده است.

محدوده قانونی منطقه یک مشهد:

شمال: میدان استقلال، بلوارفردوسی، میدان فردوسی، بلوار سپهبد قرنی، خیابان توحید ، میدان شهداء

جنوب: بلوار شهید محمد منتظری، میدان فلسطین، بلوار ملک آباد، میدان آزادی

شرق: خیابان دانشگاه، میدان دکتر شریعتی، خیابان کوهسنگی

غرب: میدان آزادی، بزرگراه آزادی، میدان استقلال

منطقه دو شهرداری مشهد

منطقه دو در حال حاضر (سال1398)  وسعتی معادل 3844 هکتار دارد که 10.9درصد کل شهر را به خود اختصاص داده و مقام چهارم را در بین مناطق دارا می‌باشد. این منطقه در راستای اجرای سیاست طرح ناحیه محوری و در راستای تکریم ارباب رجوع و شهروندان به 4 ناحیه تقسیم شده و حدود 567 هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است که 17 درصد کل جمعیت شهر می‌باشد و تراکم جمعیتی آن 147  نفر در هر هکتار است.

این منطقه از شمال به اراضی سپاد، خین عرب و کوشک مهدی، از شرق خیابان آیت الله عبادی ، از جنوب به میدان شهدا، خیابان توحید، بولوار قرنی، بولوار فردوسی و توس و از غرب به میدان استقلال، بزرگراه آزادی، میدان قائم و کال زرکش و محلات عامل، عبادی، مطهری، ابوطالب، کوی امیرالمؤمنین، فدک، بهاران، جانباز، فرامرز عباسی، ایثارگران، هنرور و نوده و … (در مجموع 23 محله) را در خود جای داده است.

منطقه سه شهرداری مشهد

شهر مشهد از نظر تقسیمات شهرداری به 13 منطقه تقسیم می شود. در این میان منطقه سه شهرداری با توجه به موقعیت و وجود عناصر و فضاهای مهم خدماتی، یکی از مناطق با اهمیت شهر مشهد به شمار می آید. این منطقه از سویی به دلیل دارا بودن فضاهایی مهمی که دارای عملکرد شهری، منطقه ای و فرا منطقه ای و از سوی دیگر به دلیل افزایش جمعیت و وجود اراضی بایر و خالی قابل توجه که در بافت شهری آن وجود دارد، از جنبه های گوناگون حائز اهمیت است. همچنین اراضی واقع در شمال این منطقه به عنوان یکی از محدوده های مهم حاشیه نشین در شهر مشهد به شمار می آیند. تمامی این موارد همگی مبین اهمیت و جایگاه ویژه این منطقه در مقایسه با سایر مناطق شهری مشهد می باشد براساس آمار موجود جمعیت این منطقه در سال 1389 بالغ بر 341313 نفر است که 14.06 درصد از جمعیت شهر مشهد را شامل می شود وسعت این منطقه 26326020 متر مربع است که تراکم جمعیت آن برابر 129.6 نفر در هکتار می باشد از نظر جمعیت و تراکم آن منطقه سه شهرداری مشهد به ترتیب در رده دوم و چهارم مناطق سیزدهگانه مشهد قرار دارد.

منطقه چهار شهرداری مشهد

شهرداری منطقه چهار مشهد مقدس 1345هکتار وسعت دارد که جمعیتی بالغ بر 262 هزار نفر در قالب 76 هزار و 600 خانوار در آن ساکن هستند و سکونت 195 نفر در هر هکتار این منطقه را به عنوان متراکم ترین منطقه شهرداری مشهد تبدیل کرده است .این منطقه در سال 1373 تاسیس و از نظر جغرافیایی در شمال شرق مشهد واقع شده که از شمال به بلوار پنجتن و کشف رود ، از شرق به بلوارهای شهید مفتح ، امت ، شهید آوینی و بزرگراه شهید بابانظر، از جنوب به تقاطع غیر همسطح شهید گمنام بلوارهای وحدت و مجلسی شرقی و از غرب نیز به بلوارهای طبرسی جنوبی ، تقاطع غیر همسطح فجر و طبرسی شمالی محدود می گردد و به منظور ارائه خدمات هرچه بهتر به زائرین و مجاورین بارگاه ملکوتی آقا علی بن موسی الرضا (ع) به 3 ناحیه (ناحیه یک: 221 هکتار – ناحیه دو: 270 هکتار – ناحیه سه: 854 هکتار) و 10 محله تفکیک شده است و این منطقه از غرب با شهرداری منطقه 3، از شرق با شهرداری منطقه 5 و از جنوب با شهرداری منطقه ثامن و حرم مطهر رضوی همجوار می باشد.

منطقه پنج شهرداری مشهد

منطقه پنج شهرداری مشهد با هدف اجرای طرح کارگزاران محله در سال 1374 از منطقه سه شهرداری منفصل و تأسیس شده است و در حال حاضر بر اساس سرشماری 1395 با جمعیتی معادل 175.603 نفر (به علاوه 60 هزار نفر مهاجر) در مساحت 1414 هکتار، دارای تراکم جمعیتی 124 نفر بر هکتار می باشد. لازم به ذکر است بیش از 4200 هکتار از حریم شهر در شرق و شمال شرق نیز تحت نظارت منطقه پنج شهرداری می باشد.

از لحاظ موقعیت جغرافیایی این منطقه در شمال شرق مشهد واقع شده است که از شمال به بولوارهای شهید آوینی و شهید مفتح، از غرب به بولوار امت و وحدت، از جنوب به خیابان سرخس و بولوار شهید عباسپور و از شرق به کال اقبال، جاده کنه بیست و اراضی کشاورزی واقع در انتهای گلشهر محدود می گردد. همچنین منطقه پنج از شمال با منطقه چهار، از غرب با منطقه ثامن و از جنوب با منطقه شش مرز مشترک دارد.

منطقه دارای 2 ناحیه خدماتی بوده و 9 محله به نام های رضائیه، سجادیه، حسین آباد، مهرآباد، ثامن، شهیدآوینی، نیزه، امیرالمؤمنین (ع) و مهدی آباد را در بر می گیرد.

منطقه شش شهرداری مشهد

شهرداری منطقه 6 در سال 1370 در جوار بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) کارخود را با هدف خدمت به اقشار کم درآمد و محروم این منطقه آغاز کرد که ساختمان اداری آن در حال حاضر در میدان 17شهریور، 17 شهریور 14/4، واقع است.

این منطقه با مساحت 1869 هکتاروجمعیت در حدود 232 هـزار و 616 نظر جغرافیایی محدود اســـت از شـمال به خیابان ضلع جنوبی 75 متری و محدوده کارمـندان –خیـابـان سـرخـس ، ازجنـــوب بــه بلـوار شیرودی – قسمت شـرق بولوار شهید رستمی و شهـرک مصطفی خمینی ،ازغرب به بلوار17 شهریور و ازشـرق به شهرک شهـید رجائـی. 

مرز بندی محدوده نظارتی این منطقه نیز عبارت است از شمال به 75 متری ر ضوی – مرز منطقه 5 و از شرق به کال تنگلشور و از جنوب و جنوب شرقی به ریل راه آهن (جیم آباد) – مرز منطقه 7و از غرب به اراضی چاه مومنی.

تعداد خانوار ساکن در منطقه حدود 67 هزار خانوار می باشد. بـه طـورکلی در چند ساله اخـیربه سبب اجراء پروژه هـای مـــتعدد عــمرانی وخـدمـاتی شاهد تحولاتـی عـظـیـم در سـطح مـنطقه بـوده و بـسیـاری ازآرزوهــــای دیـرینـه مـردم مـحـقـق شــده اســت. 

مسئولین شهرداری منطقه با توجه به وضعیت موجود عمده توجه خود را به برنامه ریزی برای ارتقاء سطح کمی و کیفی به شهروندان و ساختن محیطی دلپذیر برای آنان با توجه به اصل رضایتمندی شهروندان قرار داده است که در همین راستا از ابتدا ی امر مشکلات و نارساییهای گذشته در منطقه شناسایی و اولویت بندی شده است.

منطقه هفت شهرداری مشهد

شهرداری منطقه هفت که هفتمین منطقه ازنظر تقسیمات شهرداری مشهد محسوب می گردد که در فروردین سال 1374 پس از تفکیک نهایی مناطق 7و 8 بطور مستقل کار خود را شروع نمود. 

شهرداری منطقه هفت ، با مساحت محدوده خدماتی 5200 هکتار در جنوب شرقی مشهد واقع شده است که جمعتی در حدود 250 هزار نفر را درخود جای داده است و در حال حاضر دارای 19 محله و 3 ناحیه خدماتی می باشد.

 محدوده خدماتی این منطقه از چهار جهت جغرافیایی  عبارتند از :

1- ازشمال به بازار امام رضا (ع)

 2- ازجنوب به شهرک های سیدی و بهارستان

 3- ازغرب به خیابان امام رضا (ع)

 4- از شرق به کال طرق

معرفی منطقه هشت شهرداری مشهد

منطقه هشت شهرداری مشهد، وسعتی معادل 1961 هکتار دارد. این منطقه در راستای اجرای سیاست طرح ناحیه محوری و تکریم ارباب رجوع و شهروندان، به 2ناحیه تقسیم شده است.

این منطقه از شمال به میدان شهدا، خیابان آیت‌الله شیرازی، خیابان آزادی، خیابان شهید اندرزگو، میدان بیت‌المقدس، از شرق به میدان بیت‌المقدس، خیابان امام رضا(ع)، میدان بسیج، پایانه مسافربری، از جنوب به بزرگراه شهید کلانتری، کمربندی 75 متری جنوبی شهر مشهد ، میدان جمهوری اسلامی و از غرب به میدان جمهوری اسلامی، خیابان دکتر شریعتی، میدان دکتر شریعتی، خیابان دانشگاه و میدان شهدا محدود می‌شود و محلات کوهسنگی، امام خمینی(ره)، بهشتی، خرمشهر، امام رضا(ع)، سراب، جنت، ده دی، سلام، آیت‌الله خامنه‌ای و دانش را دربرگرفته است.

عمده کاربری‌های این منطقه مسکونی، تجاری، اقامتی، اداری و نظامی انتظامی می‌باشد و مساحت معابر آن 243 هکتار است که حدود یک چهارم منطقه را دربرگرفته است. در ضمن کل فضای سبز منطقه 1،452،138 مترمربع می‌باشد که سرانه هر نفر حدود 12.3 مترمربع برآورد شده است.

با توجه به قرار داشتن محدوده این منطقه در موقعیت جغرافیایی بسیار حساس و مهم شهر مشهد به واسطه همسایگی و همجواری بارگاه ملکوتی ثامن الحجج (ع) ، هر ساله بیش از میلیونها زائر هم وطن و بازدید کننده داخلی و خارجی در محدوده این منطقه تردد نموده و در هتل ها و اقامتگاه ها و منازل شخصی آن اسکان می یابند. از مشخصات اصلی ، حساس و مهم این منطقه می توان به موارد فوق اشاره نمود: وجود دستگاهها و ساختمانهای مهم اداری ،‌دولتی و وجود مراکز پزشکی و بهداشتی ،‌همچنین وجود مجتمع های تجاری مهم و برگزاری مراسم مذهبی – سیاسی و اجتماعی و مسیر تشریف فرمائی مقامات عالی رتبه سیاسی و کشوری …. همه و همه در سطح منطقه شرایط وی‍ژاه ای را برای ساماندهی ترافیک و مدیریت شهری ایجاد می نماید.

منطقه نه شهرداری مشهد

شهرداری منطقه 9 با وسعتی بیش از 4476 هکتار و جمعیت بـالغ بر 356010 نفر از شمـال به بولـوار وکیـل آباد و بـاغ ملک آباد و از جنوب همجوار با کوه بینالود و از شـرق اراضی آبادگران و از غرب به سه راهی طرقبه و شاندیز منتهی می گردد. این شهرداری در تاریخ 1370/11/22 به منظور ارائه خدمـات سریعتر به مردم تـاسیس و بـا توجه به آمـایش سرزمینی، وجود کوه های بینالود، پارک وکیل آباد و اراضی ذکریا به عنوان یکی از قطب های گردشگری و تفریحی برای مردم و زائران حضرت رضا (ع) محسوب می شود. شـایان ذکـر است با عنایـت به شکـل گیری محلات در این منطقـه در دو دهه اخیر اکثر جمعیت ساکـن را قشـر جوان، اساتید حـوزه و دانشگاه و دارای تحصیـلات عالیه تشکیل می دهد؛ همچنین با وجود دانشگاه فردوسی و مراکزی همچـون مرکز تربیت معلم شهید بهشتی، آموزشکده شهید منتظری و همچنین مراکز آموزشی غـیر انتفاعی همچون مـرکز آمـوزش سازمان همیـاری شهرداری های خراسان رضـوی و … به عنـوان یکی از قطب های آموزش عالی در شهر مشهد الرضا (ع) مطرح می باشد.

منطقه ده شهرداری مشهد

شهرداری منطقه ده با 12 محله در محدوده خدماتی 2 هزار و 349 هکتار و جمعیت حدود 312 هزار و 889 نفر در سال 1371 شروع به کار نمود . که در سالهای بعد قسمتی از محدوده خدماتی به شهرداری منطقه یازده و دوازده واگذار گردید. شهرداران این منطقه از زمان تاسیس تا اکنون به ترتیب: 1-مهندس نجاتی2-مهندس عیسی پور3-مهندس آزادی4-مهندس وزیری مقدم5-مهندس پریسای6-مهندس دانشگر7- مهندس محمدی فر8-مهندس ضمیری9- مهندس سید حسن حسینی 10- مهندس سعید حسینقلی زاده مقدم 11 – مهندس حسنعلی رجب زاده و در حال حاضر مهندس احمد حافظ به عنوان شهردار منطقه منصوب شده اند. 

قابل ذکر است شهرداری منطقه ده با وسعتی درحدود 2336هکتار و جمعیتی بالغ بر 296823نفردرشمال غربی مشهد واقع شده است.تراکم جمعیت در منطقه چیزی درحدود 127نفردرهکتارمیباشد وبراساس سرشماری سال 95 نسبت جنسیتی منطقه 100/6 بوده،یعنی به ازای هر106نفر مرد 100نفرزن درمنطقه وجود دارد.این شهرداری دراجرای سیاست طرح ناحیه محوری و درجهت تکریم ارباب رجوعان و شهروندان محترم منطقه درتسریع و سهولت پاسخگویی درسال86 به سه ناحیه تقسیم گردید،که این سه ناحیه به نوعی وظایفی که درشهرداری منطقه قبلا انجام میگرفت را درحال انجام و پاسخگویی می باشد.

منطقه یازده شهرداری مشهد

این منطقه از شمال به میدان قائم، بزرگراه امام علی (ع) ، از شرق به میدان قائم، بزرگراه آزادی، میدان آزادی، از جنوب به میدان آزادی، بلوار وکیل‌آباد و از غرب به بلوار نمایشگاه محدود می‌شود و ناحیه یک آن شامل محلات زیباشهر، آزادشهر، رضوی، سیدرضی، فرهنگ و ناحیه دو شامل دانشجو، تربیت، شریف، فارغ التحصیلان می باشد.
عمده کاربری‌های این منطقه مسکونی، تجاری، اداری، آموزشی می‌باشد و مساحت کل معابر آن  1100000متر مربع است که حدود 5/4 متر مربع برای هر نفر منطقه را در برگرفته است.
بودجه عمرانی منطقه در سال 1396 حدود 160 میلیارد ریال می‌باشد که سرانه هر نفر حدود 800 هزار ریال در نظر گرفته شده است.
مساحت کل فضای سبز منطقه 1,679,491مترمربع می‌باشد که سرانه هر نفر حدود 8/3 مترمربع برآورد شده است. مساحت کل زمین های ورزشی روباز و سرپوشیده سطح منطقه 28 هزار متر مربع می باشد که سرانه هر نفر 0/13 متر مربع است. شش مجموعه ورزشی در سطح منطقه موجود است. تعداد سالن ورزشی سرپوشیده در منطقه شش مورد می باشد.
در زمینه خدمات شهری در شش ماهه اول سال 96 نظافت معابرحدود 822 میلیون متر مربع با هزینه بیش از ، 30 میلیارد ریال از فعالیتهای این حوزه می باشد . همچنین سرانه تولید زباله خانگی در روز در 6 ماهه اول سال 569 گرم می باشد. تعداد 30 مسجد در سطح منطقه موجود است.